Anoreksiya nervoza, vücut ağırlığında anormal derecede düşüklük, hissedilen yoğun kilo alma korkusu, ve çarpık kilo algısı ile karakterize edilen bir beslenme bozukluğuna verilen isimdir. Aynı zamanda anoreksi ya da iştahsızlık isimleriyle de bilinir. Anoreksiya nervoza mağduru bireyler, kilolarını ve vücut şekillerini kontrol etmek için kendi yaşamlarında önemli ölçüde değişiklikler yapma eğilimi gösterirler.
Anoreksiya nervoza mağduru bireyler kilo almayı önlemek veya kilo vermeye devam etmek için, genellikle yedikleri yiyecek miktarında ciddi kısıtlamalara giderler. Vücudun ihtiyacı olan kalori alımını kontrol etmek için yemek yedikten sonra kusabilirler veya müshil, diyet hapları, diüretikler veya lavman gibi araçları kötüye kullanabilirler. Buna ek olarak aşırı egzersiz yaparak kilo vermeye çalışabilirler. Anoreksiya nervoza mağduru bireyler için verdikleri kilo miktarı yeterli gelmez ve kilo almaktan korkmaya devam ederler.
Anoreksiya temelinde yemekle ilgili değildir. Tıp uzmanlarının gözlemlerine göre duygusal sorunlarla başa çıkmanın son derece sağlıksız ve birçok vakada hayatı tehdit eden bir yöntemidir. Anoreksiya nervoza mağduru bireyler genellikle zayıflığı öz-değer ile eş tutarlar.
Anoreksiya nervoza, tıpkı diğer yeme bozuklukları gibi bireyin hayatını ele geçirebilir ve durumun üstesinden gelmek birey için çok zor olabilir. Ancak doğru ve sağlıklı tedavi süreci sayesinde birey kim olduğunu daha iyi anlayabilir, daha sağlıklı beslenme alışkanlıklarına dönebilir ve anoreksinin bazı ciddi komplikasyonlarını tersine çevirebilir.
Anoreksiya Nervoza Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorunuz bireyin anoreksiya nervoza hastası olduğundan şüphelenirse, tipik olarak bir tanı koymak, kilo kaybının tıbbi nedenlerini ortadan kaldırmak ve ilgili komplikasyonları kontrol etmek için birkaç test ve muayene yapar. Bunların arasında öncelikle fiziksel muayene gerçekleştirilir. Bireyin boyu ve kilosu ölçülür. Nabız, tansiyon ve vücut ısısı gibi yaşam belirtileri ölçülür, cilt ve tırnaklar olası problemlerin belirtileri için kontrol edilir; kalp ve karaciğer ve karın bölgesi incelenir.
Vücutta bulunması gereken elektrolit ve protein değerlerini kontrol etmek için tam kan sayımı ile karaciğer, böbrek işleyişinin incelenmesi için çeşitli laboratuvar testleri yapılabilir.
Doktor veya bir akıl sağlığı uzmanı bireyin düşünceleri, duyguları ve yeme alışkanlıklarını öğrenme amacıyla sorular soracaktır. Buna ek olarak ayrıca psikolojik öz değerlendirme anketi doldurulması da istenebilir.
Doktor bireyin kemik yoğunluğunu, çatlak veya kırık kemiklerin varlığını, ya da pnömoni veya kalp problemlerinin varlığını kontrol etmek için röntgen çekilmesini isteyebilir. Bireyde olası kalp düzensizliklerini aramak için elektrokardiyogram ölçümü yapılabilir.
Anoreksiya Nervoza Nasıl Tedavi Edilir?
Anoreksiya nervoza tedavisinin ilk amacı sağlıklı bir kiloya geri dönmektir. Birey anoreksiyadan öncelikle sağlıklı bir kiloya ulaşmadan ve sağlıklı beslenmeyi öğrenmeden kurtulamaz. Bu kiloya tekrar ulaşma süreci boyunca gerekli tedavi genellikle yeme bozuklukları konusunda tecrübeli doktorlar, akıl sağlığı uzmanları ve diyetisyenleri içeren bir ekip yaklaşımı kullanılarak gerçekleştirilir. Tedavinin sürekliliği ve düzenli beslenme eğitimi bireyin iyileşmesinin devamlılığı için son derece önemlidir. Bu tedavi sürecinde bireyin hastaneye yatışı, tıbbi bakım görmesi, ve ilaç kullanması gerekebilir.
Anoreksiya tedavisinde en büyük zorluk bireyin tedavi istememesidir. Bireyin bunun yanı sıra tedaviye ihtiyacınız olmadığını düşünmesi, kilo almaktan korkması ve anoreksiya nervozayı bir hastalıktan ziyade bir yaşam tarzı tercihi olarak görmesi, tedavinin önündeki diğer engellerdir. Anoreksiya nervoza mağduru bireyler iyileşebilir. Bununla birlikte, hastalığın yüksek stres dönemlerinde veya tetikleyici durumlar sırasında nüksetme riski yüksektir. Bu tür gerilim dönemlerinde terapinin sürdürülmesi ve periyodik randevular bireyin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir.
Kalp ritmi bozukluğu, dehidratasyon, elektrolit dengesizlikleri veya psikiyatrik bir tehdit gibi sorunlar nedeniyle hayatı acil bir tehlike altında olan bireylerin hastanenin acil servisinde müdahaleye ihtiyacı olabilir. Daha ağır tıbbi komplikasyonlar, ciddi psikiyatrik sorunlar ile ciddi yetersiz beslenme veya yemeyi reddetme durumları ise hastaneye uzun süreli yatış gerekebilir.
Yeme bozukluğu olan bireylerin tedavisinde uzmanlaşmış klinikler mevcuttur. Bu kliniklerde tam hastaneye yatış yerine günlük veya yatılı programlara ulaşmak mümkün olabilir. Özel yeme bozukluğu programları ihtiyacı olan bireylere daha uzun süreler boyunca daha yoğun tedavi yöntemleri sunabilir.
Bireyin anoreksi komplikasyonları nedeniyle, elektrolit değerlerinin, hidrasyon seviyesinin ve yaşamsal belirtilerinin sıkça izlenmesi gerekebilir. Saha ağır vakalarda, anoreksiya nervoza mağduru bireyler tedavinin başında burundan mideye uzanan bir tüp olan nazogastrik tüp yardımıyla beslenmesi gerekebilir.
Psikoterapi anoreksi için faydalı farklı tedavi türlerini içerir. Aile faktörü, anoreksiya nervoza mağduru gençlerin tedavisinde faydalı olduğu kanıtlanan tek tedavidir. Bu tedavi türünde anoreksiya nervoza mağduru bireyler yemek yeme ve sağlık konusunda iyi seçimler yapamadığı için, sağlıkla ilgili iyi seçimler yapana kadar, beslenme ve kilo verme konusunda yardımcı olmak için ebeveynlerden yararlanır.
Yetişkinler için bilişsel davranışçı terapinin, özellikle de geliştirilmiş bilişsel davranışçı terapinin durumun tedavisinde yardımcı olduğu gözlemlenmiştir. Bu süreçte temel hedef, kilo alımını desteklemek için sağlıklı yeme alışkanlıklarını ve davranışlarını normalleştirmektir. İkinci amaç ise kısıtlayıcı beslenmeye yönlendiren çarpık inanç ve düşünceleri değiştirmeye yardımcı olmaktır.
Anoreksiyayı tedavi etmek için henüz iyi bir sonuç veren ilaç bulunmamıştır. Ancak anoreksiyanın yanında görülebilecek depresyon veya anksiyete gibi diğer zihinsel sağlık bozukluklarının tedavisine yardımcı olabilecek antidepresanlar veya diğer psikiyatrik ilaçlar mevcuttur.