K vitamini, aşırı kanamaları önlemek için kanın pıhtılaşmasına yardımcı olur. Diğer birçok vitaminin aksine, K vitamini tipik olarak bir besin takviyesi olarak kullanılamamaktadır. Çünkü K vitamini aslında bir grup bileşiktir ve bu bileşiklerin en önemlileri K1 ve K2 vitaminidir. K1 Vitamini çoğunlukla filokinon bitkilerden yani yeşil yapraklı sebzelerden elde edilir. K2 Vitamini (menakinon), büyük ölçüde et, peynir ve yumurtadan elde edilir ve bakterilerden sentezlenir. Her iki alt türü de vücutta benzer şekilde çalışmaktadır.
K vitamini, kan pıhtılaşmasında önemli rol oynar. Pıhtılaşma, vücudun hem içinde hem de dışında aşırı kanamayı önlemeye yardımcı bir işlemdir. Pıhtılaşma sürecinde işe yarayan proteinleri üretmek için vücudun K vitaminine ihtiyacı vardır. K vitamini eksikliği olan kişilerin vücudunda bu protein yeterli değildir.
Bebeklerde - yetişkinlerde K vitamini eksikliği nadirdir çünkü yenilen yiyeceklerin çoğu yeterli miktarda K1 içerir ve vücut kendi başına K2 yapar. Ayrıca vücut mevcut K vitamini kaynağını geri dönüştürmede de iyidir. İçinde olunan belli koşullar ya da kullanılan bazı ilaçlara bağlı olarak, besinlerle beraber alınan miktarın yeterli olmaması, vücutta üretiminde problem olması gibi nedenlerle K vitamini emilimi ve oluşumu yetersiz kalabilir. K vitamini eksikliği, kanama bozuklukları ile kendini göstermektedir. Bebeklerde karşılaşılan K vitamini eksikliğinde dışarıdan vitamin takviyesi verilmesi gerekebilir.
İnsanlar Neden K Vitamini Alır?
Düşük K vitamini seviyeleri, kontrolsüz kanama riskini artırabilir. Yetişkinlerde K vitamini eksiklikleri nadir olmakla birlikte yeni doğan bebeklerde çok yaygındır. Yeni doğanlar için tek bir K vitamini enjeksiyonu standarttır. K Vitamini ayrıca kan inceltici ilaçların aşırı dozunu önlemek için kullanılır.
Hangi Besinler K Vitamini Yönünden Zengindir?
K vitamini yağda çözünen bir vitamindir ve tereyağı, zeytinyağı gibi yağlarla bir arada tüketmek emilimini arttırır.
-
Ispanak, pazı, brokoli, karnabahar, pancar yaprağı, maydanoz, kuşkonmaz, kekik, fesleğen, taze soğan, marul, lahana, bezelye, domates, kereviz taze fasulye gibi sebzeler
-
Et ürünleri, süt ürünleri, yumurta, sakatatlar
-
Nar, kivi, böğürtlen, çilek, avokado, incir gibi meyveler
-
Fındık, ceviz, kaju, pikan cevizi gibi kuru yemişler
K Vitamini Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
Besinler beraberinde K vitamini alınmamasının yanı sıra birçok farklı nedenden ötürü gelişebilen bir problemdir.
-
Kan sulandırıcı ilaçların kullanımı
-
Antibiyotik kullanımı vücutta üretilen K vitamini miktarının azaltılmasında rol oynar
-
K vitamini yönünden yetersiz bir beslenme planının uygulanmasına bağlı olarak
-
Vücutta besinlerle alınan yağların emiliminde bozukluklara neden olan hastalıklar
-
Çölyak, Crohn ve ülseratif kolitgibi inflamatuar bağırsak hastalıklarına bağlı olarak
-
Karaciğerve safra yollarına ilişkin rahatsızlıklar
-
Kistik fibrozis
-
Bağırsakların belli bir kısmının çıkarılmış olması
Yenidoğan bebeklerde K vitamini eksikliğinde rol oynayan nedenler:
-
Anne sütünün K vitamini bakımından yeterli olmaması
-
K vitamininin anne plasentasından bebeğe doğru bir şekilde geçmemesi
-
Yenidoğan bebeklerde yaşamın ilk döneminde vücut tarafından K2 vitamini üretememesi
-
Yenidoğan bebekte yaşamın ilk döneminde karaciğerin yeterli ölçüde kullanılamıyor olması
K Vitamini Hangi Hastalıklardan Korur?
K Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
K vitamini eksikliğinin en karakterize belirtisi aşırı kanamadır. Kesik ve yara gibi yüzeysel durumlar haricinde meydana gelebilecek kanamalar olabileceğini göz ardı etmemek gereklidir.
K vitamini eksikliğinde görülebilecek diğer belirtiler:
-
Ciltte kolay çürüme
-
Tırnak altlarında meydana gelen pıhtılar
-
Vücut mukoza zarında meydana gelen kanamalar
-
Koyu renkli ve kan içeren dışkı
Bebeklerde K vitamini eksikliği belirtileri:
-
Göbek kordonu bölgesinde meydana gelen kanama
-
Deride morarma
-
Diş etlerinde kanama
-
Yüzde, ciltte burunda, sindirim sisteminde veya vücudun farklı bir bölgesinde kanama meydana gelmesi
-
Sünnet edilen bebekte geç iyileşme ve kanama sorunları
-
Ani beyin kanamaları
K Vitamini Eksikliği Tanısı Nasıl Konulur?
K vitamini eksikliğine dair semptomlar görülen ve şüphe duyulan hastalardan tıbbi öykü alınır. Risk grubundaki bireylerden biri olup olmadığına bakılır. Risk grubundaki bireyler; kan sulandırıcı ilaç kullananlar, antibiyotik kullananlar, yağ emilimini sekteye uğratacak hastalıkları olanlardır. Bunların ardından belirtilere K vitamini eksikliğinin neden olup olmadığını anlamak için protrombin zamanı (PT) testi adı verilen pıhtılaşma testi yapılabilir.
Protrombin zamanı (PT) testinde, kanın pıhtılaşmasının ne kadar sürdüğü ölçülmektedir. Alınan kan numunesine eklenen kimyasallara karşı tepkiler ölçümlenir. Kan pıhtılaşma süresi yaklaşık olarak 11 ila 13, 5 saniye aralığında sürmektedir. Kan pıhtılaşma süresi bu aralıktan uzun sürdüğü takdirde K vitamini eksikliğinden söz edilebilir.
Buna ek olarak, bazı laboratuvarlarda Uluslararası Normalleştirilmiş Oran (INR) testi tercih edilebilir. Dünya çapındaki farklı laboratuvarların sonuçlarını karşılaştıran bir ölçeğe dayanan testin normal INR değeri, 0, 9 ila 1, 1 düzeyinde olmalıdır. Kan sulandırıcı ilaç kullanan bireylerde INR değeri 2 ila 3, 5 aralığına çıkabilmektedir.
Yapılan testler neticesinde pıhtılaşma bozukluğu tespit edilen vakalarda buna yol açacak başka bir neden de mevcut değilse, K vitamini eksikliği teşhisi konur.
K Vitamini Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?
K vitamini eksikliği teşhis edildiğinde hemen tedavi planına ve ek takviyelere geçilmelidir. Aksi takdirde yetişkinler için aşırı kanama, bebeklerde ise beyin kanamasına yol açabilen bir sorundur. Teşhisin ardından verilecek K vitamini takviyeleri ile vitamin eksikliği tedavi edilebilir.
K vitamini takviyesi, ağız yolu veya damar yolundan sağlanabilir. Takviyenin hangi şekilde ve dozda yapılacağı hekimler tarafından belirlenir. Yağ emilimine ilişkin bozuklukların olması durumunda ya da pıhtılaşma bozukluğunun varlığında bunlara yönelik ayrıca bir tedavi planı planlanır. Beslenme düzenine ilişkin sorunlara bağlı olarak K vitamini eksikliği görülen hastalara K vitamini yönünden yeterli içerikte bir beslenme planı hazırlanmalıdır.
K vitaminine duyulan ihtiyaç noktasında, bu sorun çok kolay bir şekilde ortadan kaldırılabilmektedir. Kan sulandırıcı ilaç kullanması gereken bireylerde ise K vitamini alımı sınırlandırılması gerektiği için beslenme planında bu yönde düzenlemeler yapılır. Ve pıhtılaşma testlerinin düzenli aralıklarla tekrarlanması gerekebilmektedir. Sağlık uzmanı size tavsiye etmedikçe K vitamini takviyesi almanız önerilmez.
K Vitamini Eksikliği Nasıl Önlenir?
Maksimum güvenli K vitamini tüketim dozu mevcut değildir fakat ortalama olarak kadınların 90 mcg, erkeklerin ise 120 mcg K vitamini alımı önerilmektedir. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler K vitamini açısından oldukça zengindir ve ihtiyacınız olan her dozu belli bir porsiyonda verir. Doğumda verilen tek doz K vitamini yenidoğanlarda ortaya çıkabilecek bir sorunu önleyebilir.
K Vitamini Fazlası Neye Sebep Olur?
K vitamini yağda çözünen bir vitamin olduğu için fazlası idrarla vücut dışına atılamaz. Eğer aşırı miktarda K vitamini alınırsa, karaciğerin fonksiyonlarını yerine getirmesine engel oluşturabilir.
Hamilelerde, emziren kadınlarda, kronik böbrek yetmezliği olup diyalize giren kişilerde, pıhtılaşma sorununun olduğu insanlara zararlı olabilir. Ayrıca K vitamini diğer takviyelerle de etkileşime girebileceği için hekim kontrolünde kullanılmalıdır.